İÇ EGE'NİN EN DERİNİ OLMAYA ADAY MAĞARALARDAN BİRİ, KOCADAĞİNİ MAĞARASI

İÇ EGE'NİN EN DERİNİ OLMAYA ADAY MAĞARALARDAN BİRİ KOCADAĞİNİ MAĞARASI (ANASULTAN, KÜTAHYA)

Sencer ÇOLTU(1,a), Sinan POYRAZ(2,b), KorayTÖRK(1,c), Emrah SINMAZ(2,d),
(1) Mağara Araştırma Derneği (MAD) Ankara (2) Mağara Araştırma Derneği (MAD) Bursa Şubesi
(a) sencercoltu@gmail.com (b) poyrazsinan@gmail.com (c) cave@mta.gov.tr (d)emrahsinmaz@yahoo.com

ÖZ- Kütahya merkeze bağlı Anasultan Köyü sınırları içindeki Kocadağ’da yer alan mağaranın keşfi ve ön araştırmaları 2011 yılında Mağara Araştırma Derneği (MAD) Bursa Şubesi tarafından gerçekleştirilmiştir. Bu ilk araştırmaları sonucunda mağarada (-) 290 m derinliğe kadar ulaşılmıştır. Mağara 2012 yılı sonbaharında yürütülen çalışmalar sonucunda da toplamda 480 m derinliğe ulaşılmıştır. Girişi 1610 m kotunda olan Kocadağini Mağarası,Triyas-Jura yaşlı mermerlerde gelişmiştir. Mağaranın giriş kotu ile doğudaki vadi tabanı arasında yaklaşık 400 m, batıdaki vadi tabanı ile de yaklaşık 600 m kot farkı bulunmaktadır.

Genç çökellerin (Alt-Orta Miyosen yaşlı kireçtaşı, marn, şeyl) oluşturduğu örtü kayaçların aşındığı alanlarda yüzeylenen mermerlerde (Triyas-Jura) yer alan mağaranın, günümüzde yüzeyde izleri de gözlenen dolinleri ile ana karst sistemi arasındaki bağlantı noktalarından birisi olduğu düşünülebilir. Gölsel çökllerin bölgeye yerleşmesinden önce başlayan karstik süreçler göz önüne alındığında, Kocadağini Mağarası’nın günümüz vadi aşınım düzeyinden daha alt kotlara ulaşabileceği olasılığı da bulunmaktadır.

Anahtar Kelime: Kütahya, mağara, karstik seviye

I-GİRİŞ

Mağara Araştırmaları Derneği (MAD) Bursa Şubesi tarafından ilk keşif araştırması yapılan Kocadağini Mağarası Kütahya-Afyon karayolu üzerinde, Anasultan Köyü sınırları içinde olup, Kütahya şehir merkezine yaklaşık 40 km mesafededir(Şekil 1). Mağara, Anasultan Köyü’nün batısnda bulunan ve mağaraya adını veren Kocadağ’da yer alır.





Şekil 1. Kocadağini Mağarası yerbulduru haritası
(GoogleEarth, 2012)




II-JEOLOJİ

Kocadağini Mağarası doğu ve batısında KB-GD doğrultulu uzanan iki aktif fay hattı arasında, Triyas-Jura yaşlı mermerlerde gelişmiştir. Mağaranın geliştiği mermerlerin altında geçirimsiz Triyas yaşlı şistler uzanırken, KB’sınd Kretase yaşlı geçirimsiz ofiyolitler bulunmaktadır. Genç çökeller (Alt-Orta Miyosen yaşlı kireçtaşı, marn, şeyl) ise tüm bu birimleri üzerlemektedir (Şekil 2) (Şekil 3).





Şekil 2. Genel jeoloji haritası (MTA, 2010)







Şekil 3. Kocadağ’ın genel görünümü (Anasultan, Kütahya)


III-KOCADAĞ VE ÇEVRESİNİN KARSTİK ÖZELLİKLERİ

Kocadağini Mağarası karstik özelikteki Triyas-Kretase yaşlı mermerlerde gelişmiştir. Bölgenin Eosen sonuda karasallaşmaya başlamısı, aşınım süreçlerini ve karstlaşmayı da beraberinde getirmiştir. Ancak Miyosen-Pliyosen döneminde bölgenin geniş anlamada göl alanı olması gibi süreçler yer yer karstlaşmanın durmasına yada kısıtlı olarak örtü altında gelişmesine de neden olmuştur. Kocadağ ve çevresini batıdan ve doğudan kuşatan ana fay hatları (KB-GD doğrultulu) ve bunlarla açılı uzanan süreksizlikler, bölgenin karstlaşmasını kontrol eden ana yapılardır (Şekil 4 ve Şekil 5).




Şekil 4. Kocadağini Mağarası ve çevresi sayısal yükseklik haritası





Şekil 5. Kocadağini Mağarası ve çevresi 3B’lu sayısal yükseklik haritası

Kocadağini Mağarası, en yüksek noktası yaklaşık 1700 m olan Kocadağ’da yaklaşık 1600 m kotunda yer almaktadır. Toplamda (-) 480 m’ye inilen mağarada katedilen yatay mesafe göreceli olarak azdır ve gelişim büyük oranda dikey yönde olmuştur (Şekil 6).




Şekil 6. Kocadağini Mağarası dikey galeri (Foto: Tolga Satıoğlu)





Bölgenin morfolojik gelişimine bakıldığında kısa süreli bir durağan dönem dışında, yaklaşık 1250 m kotuna kadar hızlı bir derinleşmenin olduğu görülmektedir. Yaşanan bu süreç, mağaranın neden yatay yönden çok dikey olarak geliştiğinin göstergesidir (Şekil 7).

Mağaranın geliştiği Triyas-Jura yaşlı mermerlerin altında yer ala ve doğuda yüzeylenen Triyas yaşlı şistler Kocadağ için karstlaşmanın temelini ve dolaysı ile bu yönde mağaranın gelişebileceği son noktayı oluşturmaktadır. Bölge, günümüzde hidrolojik olarak Kocadağın batısında bulunan Porsu Çayı drenaj sistemince kontrol edilmektedir.





Şekil 7. Batı-Doğu yönlü topoğrafik kesit


IV-SONUÇLAR

•Kocadağini Mağarası Triyas-Jura yaşlı mermerlerde dikey yönde gelişmiştir.
•Kocadağini Mağarası’nda inilen toplam derinlik (-)480 m’dir.
•Karstlaşma için temelde bulunan Triyas yaşlı şistlerce bariyer görevi görmektedir. Bu düzey karstlaşma dolayısıyla mağara gelişimi için de son nokta olmaktadır.
•Günümüzde bölgedeki aşınım yüzeyleri Porsuk Çayı drenaj sistemince kontrol edilmektedir.

V-YARARLANILAN KAYNAKLAR

MTA, 2010, Kütahya İli jeoloji haritası
GoogleEarth, 2012, Image 2012 Geo Eye,

Moderator'ün notu: VI. Speleoloji sempozyumundan sonra, mağaranın derinliği -458m, mağara giriş yüksekliği 1602m olarak kesinleşmiştir.